SỰ THẬT PHŨ PHÀNG VỀ “NGƯỜI VIỆT LƯỜI BIẾNG”
Sự lười biếng của một bộ phận không nhỏ dân ta trước
kia vẫn giấu mình như một dạng gien lặn. Thì nay, do sức ép ngày một cao trong
hoạt động kinh tế và hội nhập quốc tế, đã được kích hoạt và bộc lộ.
Có
người hỏi tại sao tôi không hay nói về những thứ tốt đẹp hay cổ xúy những cái
hay, cái cao đẹp của dân tộc mình, mà cứ tìm về mấy cái xấu, cái tiêu cực? Tôi
muốn gì hay được lợi gì từ việc này? Xin được phép thưa rằng từ nhỏ đến giờ
không chỉ riêng tôi mà rất nhiều bạn bè khác đã được học, được nghe và được
“dạy dỗ” quá nhiều (cả tần suất lẫn nội dung) về những thứ cao đẹp của dân tộc
mình, đất nước mình. Thực tế thế hệ của chúng tôi đã được nuôi dưỡng lòng tự
hào và niềm tin về tương lai xán lạn của đất nước nhiều hơn rất nhiều so với
những gì chúng tôi nhận được về mặt dinh dưỡng(!).
Thực tế, những gì được cho là tốt đẹp và mang màu sắc văn hóa Việt, tinh thần Việt hay tính cách Việt, có thể giúp Việt Nam thoát khỏi các cuộc chiến, chứ hoàn toàn chưa đủ sức để làm nên một Việt Nam mạnh giàu theo đúng nghĩa. Để đất nước có thể có những bước tiến nhanh hơn, mạnh hơn theo hướng bền vững, các nhân tố đang kìm hãm sự đi lên của đất nước cần được nhận diện một cách thấu đáo hơn.
Thực tế, những gì được cho là tốt đẹp và mang màu sắc văn hóa Việt, tinh thần Việt hay tính cách Việt, có thể giúp Việt Nam thoát khỏi các cuộc chiến, chứ hoàn toàn chưa đủ sức để làm nên một Việt Nam mạnh giàu theo đúng nghĩa. Để đất nước có thể có những bước tiến nhanh hơn, mạnh hơn theo hướng bền vững, các nhân tố đang kìm hãm sự đi lên của đất nước cần được nhận diện một cách thấu đáo hơn.
Bên cạnh những thành
tựu không thể phủ nhận trong thời gian qua, là nhiều bất cập đang diễn ra khiến
nhiều người lo ngại và quan tâm sâu sắc.
Sự tích tụ quá nhiều
bức xúc trong một xã hội thiếu tính định hướng đã gây tác động tiêu cực đến lối
sống và cách nghĩ của dân chúng. Hệ quả là làm dài thêm danh sách hoặc bổ sung
thêm nội dung của “người Việt xấu xí”, với một nền tảng xã hội méo mó nơi con
người trở nên vô cảm với đồng bào mình, đất nước mình và tương lai của chính
mình.
Niềm tin về sự cảm
hóa, thức tỉnh hay kêu gọi xã hội thay đổi thông qua giáo dục và truyền thông
dường như đang mất dần!
Phải chăng sự thật phũ
phàng về việc Việt Nam chưa từng bao giờ giàu có hay thịnh vượng (chứ chưa dám
nói đến văn minh)? Không phải do ngẫu nhiên mà đều có lý do của nó – “số mệnh
một dân tộc, vốn được tạo nên bởi hành vi và lối sống của dân tộc đó”. Nếu giả thuyết
này là đúng, thì đây quả thực là một bi ai lớn hơn tất cả những bi ai khác!
Ai đó vẫn bảo là người
Việt Nam cần cù và siêng năng trong lao động. Thực tế hoàn toàn không được như
vậy. Đa phần dân chúng (trong nước) chỉ làm việc cầm chừng để đủ ăn và khi có
điều kiện là hội hè, xe pháo. Tuy vậy, nhiều người rất hay đổ lỗi cho hoàn cảnh
để né tránh trách nhiệm và ngụy biện cho tính lười biếng cùng khả năng kém
thích nghi hay hòa nhập của mình.
Chính cái sự lười cả
về mặt thể chất (lao động, vận động,v.v.) và tinh thần (tư duy, tính toán, suy
xét,v.v.). trước kia vẫn giấu mình như một dạng gien lặn của người mình. Thì
nay, do sức ép ngày một cao trong hoạt động kinh tế và hội nhập quốc tế, đã
được kích hoạt và bộc lộ ra ngoài. Kết hợp vói một số tồn tại khác như sự phân
hóa giàu nghèo hay tình trạng thất nghiệp tăng đã và đang khiến cho xã hội quan
ngại về tương lai của đất nước.
Vậy nguyên nhân nào
khiến xã hội của chúng ta có nhiều người lười – có thể thấy rõ thông qua hiệu
suất lao động (thấp hơn các nước trong khu vực nhiều lần)? và cần phải làm gì
để thay đổi một cách toàn diện chứ không phải chỉ chữa “triệu chứng”.
Tại sao Việt Nam có
thể chuyển mình nhanh đến vậy từ một nền nông nghiệp què quặt và thiếu ăn thành
một nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới? Đó chính là sự khác nhau căn bản giữa
kinh tế “hợp tác xã” theo kiểu “cha chung không ai khóc” và kinh tế “nông hộ”-
khi người dân lao động trên mảnh đất của họ và được hưởng những thành tựu từ
chính những gì họ đã nỗ lực. Nhìn rộng ra, có thể thấy sự lười biếng của nhiều
người không đơn thuần là vì do bản tính họ lười, mà chủ yếu có liên quan đến
“lỗi hệ thống” cùng nguyên lý “thưởng – phạt” (khen thưởng & trừng phạt),
vốn đang diễn ra trong các trụ cột quan trọng của một quốc gia – đặc biệt là
“thể chế” và “xã hội”.
Về mặt thế chế: Việt
Nam hiện có đến gần 3 triệu cán bộ công chức. Nhiều người trong số đó hầu như
không làm việc, làm rất ít hoặc hiệu quả rất kém (“sáng cắp ô đi, tối cắp ô
về”). Tuy vậy, họ vẫn đều đặn lên lương và không bị sa thải. Trong khi đó một
số người khác cố gắng, chăm chỉ và nỗ lực trong công việc nhưng thành quả của
họ lại không được nhìn nhận hoặc đánh giá đúng mức. Kết quả là người làm biếng
không bị phạt, người siêng năng không được thưởng, vô hình chung tạo nên bất
công trong xã hội. Để phản đối sự phi lý đó, nhiều người chọn cách “không cần
cố gắng” mà chỉ cầm chừng”.
Ngoài ra, các yếu kém
của nền quản trị với sự thiếu vắng của các công cụ giúp đảm bảo trách nhiệm
giải trình và thượng tôn pháp luật, đã và đang tạo nên một hiện tượng phổ biến
đó là có nhiều cán bộ công chức tham nhũng, nhiều doanh nghiệp buôn lậu, trốn
thuế nhưng không bị phát hiện trừng trị bởi luật pháp. Trong khi đó quy trình
khiếu nại, tố cáo không thực sự phát huy hiệu quả và chưa giải quyết được triệt
để vấn đề đã khiến nhiều người dân chán nản thiếu tin tưởng vào nhà nước nên
không muốn cống hiến.
Trên phương diện xã
hội, đất nước ngày nay đang bị ảnh hưởng bởi măt trái của Kinh tế thị trường do
nền tảng xã hội còn non yếu, chưa được rèn giũa kịp thời. Hệ quả chính là tạo
ra một thứ “văn hóa” quá coi trọng đồng tiền, thậm chí có nhiều người dùng tiền
làm thước đo cho mọi thứ. Trong xã hội được gọi là kim “tiền” đó, người ta có
thể làm bất cứ việc gì để có được nhiều tiền mà không lo bị cộng đồng trừng phạt,
xa lánh hay khinh bỉ. Một sự thật, rất thật đang xảy ra hiện nay đó là nhiều
người tỏ ra “kính nể” một công chức giàu có và sẵn sàng “học hỏi” để được như
“anh ấy” mặc dù không ai biết hoặc có ý định tìm hiểu xem cái sự giàu có kia ở
đâu ra và làm sao để có!
Sự lười biếng của phần
đông dân số chỉ có thể được loại bỏ một khi đất nước thực sự có được một nhà
nước pháp quyền với đầy đủ chức năng giúp bảo vệ công dân, hạn chế lộng hành vàhttps://www.google.com.vn/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0ahUKEwjs_t-gyNrKAhVHC44KHTXVDkwQjRwIBw&url=http%3A%2F%2Fwww.glitter-graphics.com%2Fusers%2Fjamesj%3Fpage%3D5&psig=AFQjCNETi5BV7i5PUDfqPss_zHbI6IvjiA&ust=1454553488135631
thực thi luật pháp minh bạch. Một nền tảng thể chế đảm bảo thưởng cho người
xứng đáng và trừng phạt người sai trái sẽ giúp cho đất nước tự cân bằng lại để
tiến lên.
Bên cạnh những đổi mới
về thể chế (thường đi chậm), mỗi người trong chúng ta cũng cần vận động và thay
đổi, chung tay xây dựng một xã hội với những giá trị “sạch sẽ”hơn. Ở xã hội đó
bất kỳ ai đi ngược những giá trị mà cộng đồng đang vun đắp sẽ thấy hổ thẹn và
bị xa lánh. Ở đó, tham nhũng cũng sẽ bị coi thường hay thậm chí bị khinh miệt
hơn trộm cắp.
Được như vậy,mới hy
vọng các thế hệ sau không phải tiếp tục nhận lấy trọng trách hàng ngàn năm qua
giao phó (tiền đồ của đất nước đang nằm ở thế hệ các con, các cháu).
Vũ
Văn (Theo Reds.vn)